Nieuwe keuken kopen – Tips voor het ontwerp en gebruik

In onze vorige (huur-)woning zat uiteraard een keuken, daar leerden we dat ruimte één van de belangrijkste eigenschappen van een keuken is. Toen wij onze huidige woning kochten wisten we dat we er een nieuwe keuken in zouden moeten laten zetten, dus dan ga je vanzelf nadenken over wat je dan zou willen en neem je opgedane kennis en ervaring mee in je wensenlijstje. Maar de allerbelangrijkste bron van kennis over het ontwerp van een nieuwe keuken zijn de ervaringen van anderen. Daarom hebben wij eerder een oproep geplaatst en gevraagd om ervaringen te delen op deze website. Ook hebben wij vrienden, familie, kennissen en buren gevraagd naar hun ervaringen. Hieronder vind je een overzicht van alle weetjes, ervaringen en tips over het ontwerpen en gebruiken van een keuken. Als je zelf nog tips hebt of ervaringen wilt delen dan kan je een bericht achterlaten onderaan dit artikel of via het contactformulier. We zullen dit overzicht blijven bijwerken als nieuwe tips binnenkomen.

Tips voor het gebruik van de keuken

Voor ons is koken één van de leukere dingen in het leven, dus is de keuken voor ons een plek waar we graag zijn en het ontwerp een plezierige uitdaging. Maar als jij liever niet kookt en de keuken voor jou een noodzakelijk kwaad is dan is het alsnog aan te raden om wat aandacht aan het ontwerp te schenken, zodat in de keuken zijn en werken niet nog vervelender wordt.

De driehoek

Als je al wat hebt gelezen of bekeken over het ontwerpen van een keuken dan zal het je bekend voorkomen: de driehoek – en hoe je bij het ontwerp rekening moet houden met de driehoek. Wat wordt hiermee bedoeld?

In de keuken worden, in de meest essentiële vorm, drie activiteiten uitgevoerd:

Snijden/koken
Wassen/spoelen
Koelen/vriezen

Voor die drie activiteiten zijn drie locaties gereserveerd, en als je die drie locaties op papier via een streep met elkaar zou verbinden dan krijg je een driehoek. Dit is ‘de driehoek’, en bij het ontwerpen van een keuken wordt (als het goed is) gekeken naar hoe groot die driehoek is (te groot betekent te veel loopwerk, te klein betekent onhandig) en of de driehoek vrij te gebruiken is (een muur tussen je koelkast en je snij-/kookgedeelte wordt afgeraden bijvoorbeeld).

Tips voor het ontwerp van de keuken

Tijdens het ontwerpen van een keuken komen er heel veel vragen op je af. Het is verstandig om over zo veel mogelijk aspecten van de keuken na te denken en er een weloverwogen beslissing over te nemen.

Tegeltjes

In heel veel keukens worden tegeltjes geplaatst, met vaak prachtige resultaten. Wat uiterlijk betreft geldt dat je tegeltjes tot aan de bovenkastjes laat doorplaatsen en niet ‘ergens’ laat ophouden. Wij willen juist geen tegeltjes tegen de muren omdat we het schoonmaken van de voegen geen fijn werkje vinden en we graag een strakke muur willen, zonder tegels. Wij laten onze keukenmuren schilderen met verf die goed afneembaar is en bijvoorbeeld ook in ziekenhuizen wordt gebruikt. Dit is goedkoper dan tegeltjes bovendien. Een opstaande rand achter het aanrechtblad zorgt voor nog hygiënischere resultaten.

Kastjes en lades

Kastjes zijn traditioneel maar lades zijn steeds populairder. Wij kiezen voor zo veel mogelijk lades omdat je dan geen spullen achter elkaar zet in een kastje waar je alleen via de voorkant in kunt. Bij kastjes onder het werkblad moet je ook diep bukken om iets te pakken, bij lades veel minder. Lades zijn wel duurder, maar bieden wel de mogelijkheid voor zeer efficiënte opbergtechnieken als over elkaar sluitende lades in de lade – bijvoorbeeld voor bestek. Bovendien zijn brede (60-80 cm) lades mogelijk, waar brede kastjes minder praktisch zijn (i.v.m. grote deuren).

Tip van onze lezers: Wij hebben de voor ons nu perfecte keuken. Ipv. onderkastjes met deurtjes hebben we lades genomen. Nooit meer op je knieën zitten of bukken, maar alles overzichtelijk.

Bovenkastjes

Veruit de meeste keukens die ik binnenloop hebben bovenkastjes: keukenkastjes boven het werkblad. Want het is zonde om die ruimte boven het werkblad niet te gebruiken, toch? Wij kiezen ervoor géén bovenkastjes te laten plaatsen, omdat ze vrij hoog moeten komen wil je er tijdens het werken in de keuken geen last van hebben (momenteel hebben wij bovenkastjes op hoofdhoogte, wat betekent dat je altijd in de weg staat als er iemand in dat kastje moet zijn en bovendien stoot je je hoofd als je net iets te ver naar voren buigt). Ook denken wij door gebruik van lades (zie hierboven) en een lang en diep werkblad (zie hieronder) geen gebrek te zullen krijgen aan opbergruimte. Mochten we wel plek te kort komen dan is een verrijdbaar werkblad (‘sidetable’) altijd een optie. En als laatste nemen bovenkastjes veel licht weg en kunnen ze de keuken een ‘volle’ en kleine uitstraling geven – omdat er zo veel aan de muur hangt.

Greepjes

Greeploos of greepjes, en indien greepjes: welke? Die vraag zal je krijgen als je een nieuwe keuken gaat uitzoeken, want greeploos is een populaire optie, en heeft enkele voordelen, vooral esthetisch, maar ook hygiënisch (in eerste instantie). Toch nemen wij greepjes, en wel om de reden dat we het praktischer vinden: lade open? Trek aan het greepje. Bij greeploos heft je de keuze tussen een hoekje waar je je vinger achter kunt haken om het kastje of de lade open te trekken, of een druk-klik-systeem – wat duurder is dan de andere twee opties. Wij denken dat we de greepjes goed schoon kunnen houden, dat de lades en kastjes minder vies worden met greepjes en dat ze ook mooier blijven doordat je de frontjes van de kastjes en lades niet telkens aanraakt.

Kies je voor greepjes, houd er dan rekening mee dat wat er leuk uitziet niet per sé ook praktisch hoeft te zijn. Zo bestaan er ‘brede’ greepjes die in feite haken vormen waar je kleding aan kan blijven haken bij gebruik of langslopen. Zorg dus voor greepjes die geen ‘open einde’ hebben, en misschien zelfs rond en glad aflopen aan de hoeken.

Tip van onze lezers: Greeploze keukenkastjes. Echt een modieus iets. Ik vond het persoonlijk niets. Bij kennissen of vakantiehuisjes gezien. Ik vond het wel mooi maar niet prettig. Persoonlijk zou ik aanraden gewoon fijne handgreepjes te nemen.

Wat te doen met loze ruimtes?

Als je een L-keuken of U-keuken neemt dan heb je automatisch hoeken in je werkblad, in deze hoeken kan je, indien je kastjes neemt, een pan-carousel laten plaatsen zodat je de ruimte in de hoek goed benut. Ook kwamen wij hoeklades tegen, maar dat is geen standaard meubel dus kom je dan al gauw uit bij een meubelmaker of andere handgemaakte keuken. Tenslotte zou je de ongebruikte hoek (de ruimte onder het werkblad in de hoek) kunnen vullen met iets dat veel plek inneemt en weinig onderhoud nodig heeft en gewoon z’n werk doet: een close-in boiler of de boiler van een heetwaterkraan. Laat een luikje maken in één van de wanden ernaast zodat je er wel bij kunt in geval van onderhoud, lekkage of vervanging.

Het werkblad

Hoogte – Bepaal wat voor jou de ideale werkhoogte is, hierbij is je huidige werkblad een goed uitgangspunt. Tijdens het koken last van je rug of nek? Mogelijk is het werkblad te laag of te hoog. On werkblad is geplaatst op 94 cm van de grond (bovenkant blad) en dit is voor ons goed en wij zullen ook deze maat aanhouden. Her en der lees ik dat 95 cm werkblad-hoogte in Nederland de standaard is.

Diepte – Standaard is een keukenwerkblad 60 cm diep, en spoelbakken en kookplaten passen dan prima. Maar je kunt ook kiezen voor een dieper blad, 65, 70 of 80 cm zelfs. Je creëert dan meer werkbladruimte en kast- of laderuimte, maar het gaat ten koste van de loopruimte.

Kleur en glans – Over smaak valt niet te twisten en omdat met moderne materialen (zie hieronder) vrijwel elke kleur(encombinatie) leverbaar is wordt het mogelijk om de meest extravagantie kleurstelling te kiezen voor je werkblad. Houd er echter wel rekening mee dat je er (hopelijk) een flink aantal jaren naar moet kijken dus wellicht zijn trendgevoelige kleuren niet de meest slimme keuze. Houd er ook rekening mee dat een glimmend werkblad als een spiegel werkt, dus als je veel (dag)licht hebt dat op je werkblad schijnt dan zou het kunnen zijn dat je ‘alles er op ziet’, dus elke druppel en kruimel wordt zeer goed zichtbaar. Je kunt er voor kiezen een dof werkblad te nemen, waardoor je dit ‘probleem’ niet hebt.

Materiaal – Werkbladen worden in vele materialen geproduceerd. Afhankelijk van het materiaal kan de prijs en het gebruiksgemak aanzienlijk verschillen. De voor- en nadelen van een aantal materialen op een rij:

Marmer – Prachtig om te zien maar eigenlijk te zacht (kwetsbaar) en poreus (niet hygiënisch en verkleurt door zuren zoals azijn, wijn en citroensap) om als werkblad te dienen en vaak erg prijzig bovendien. Ziet er fantastisch uit als je het nooit gebruikt.
Graniet – Wellicht nog mooier dan marmer en krasbestendig, maar vergt jaarlijks onderhoud, is poreus (zie marmer) en prijzig. Een aanrader voor show-keukens, maar niet voor dagelijks gebruik.
RVS – Bestaat uit een laag RVS op een houten werkblad. Kan zeer goed tegen hitte en kan naadloos worden gemonteerd, waarbij zelfs de spoelbak naadloos in het werkblad kan worden verzonken. Zeer hygiënisch en daarom vaak verplicht in HORECA-keukens. Is vrij prijzig en ‘je ziet er alles op’; elk druppeltje water is zichtbaar en elke vingerafdruk vlekt.
Composiet – Is een samenstelling van verschillende materialen en wordt onder verschillende merknamen verkocht, afhankelijk van de fabrikant kunnen materialen en samenstelling (en dus ook eigenschappen) daarvan verschillen. In vrijwel elke kleur leverbaar, vrijwel kras- stoot- en slijtvast, hygiënisch en gemakkelijk in onderhoud. Niet volledig hittebestendig (een hete pan zo vanaf de kookplaat op het werkblad zetten kan schade veroorzaken door thermoshock) en kan door zuren verkleuren of beschadigen. Meestal goedkoper dan natuursteen en RVS.

Er worden ook werkbladen van keramiek, kunststof en beton verkocht, echter hebben wij zelf geen ervaring met deze materialen en kunnen we er weinig over zeggen. Het is uiteraard een kwestie van de voor- en nadelen van elk materiaal tegen elkaar afwegen en het materiaal kiezen dat voor jou de meeste voordelen heeft. Composiet geeft voor ons de juiste balans tussen voordelen en prijs.

De kraan

Een keukenkraan valt erg op in de keuken omdat hij ver boven het werkblad uitsteekt (meestal), en je gebruikt hem ook nog eens heel vaak, dus hij moet niet alleen mooi zijn maar ook nog eens goed werken. Als je voor een kokendwaterkraan kiest dan kies je meestal voor een set: boiler plus kraan. Houd er rekening mee dat de slangen van de meeste merken kokendwaterkranen niet verlengd kunnen worden, dus moet de boiler dichtbij de kraan zijn weggewerkt in een kastje. Als je voor een ‘gewone’ kraan kiest (koud water uit de leiding en warm water uit de CV, geiser of close-in boiler) dan heb je geen last met afstanden en is het een kwestie van kiezen wat je mooi vindt en wat past onder je keukenkastjes (die je niet te laag hebt laten plaatsen). Er zijn drie dingen van belang bij het uitzoeken van een keukenkraan:

Uiterlijk – wellicht dezelfde kleur of materiaal als dat van de greepjes en andere accessoires, omdat de kraan zo zichtbaar is kan het echt een ‘eyecatcher’ worden. Een retro-look is heel leuk maar houd er rekening mee dat draaiknoppen niet de meest hygiënische manier zijn om een kraan te bedienen.

Functies – Een uittrekbare keukenkraan is echt heel handig voor het schoonmaken van de gootsteen, maar ook voor het vullen van een gieter of gote pan. Tijdens het spoelen van groenten en fruit is een sproeikop heel prettig. Een combinatie van beiden is heel gangbaar – wat ons betreft absoluut onmisbaar.

Gebruiksgemak/plaatsing – Zorg er voor dat je een kraan neemt waar je een pan onder kunt houden, dit vergemakkelijkt het koken. Laat de kraan ook op de juiste plek plaatsen, dus niet te ver van de wasbak maar liever zo dat de straal ongeveer in het midden van de gootsteen uitkomt. Een waterstraal die gekanteld kan worden is een extra handigheid, zeker als plaatsing niet helemaal naar wens kan.

Een uitgebreid artikel over keukenkranen vind je hier (opent in een nieuw tabblad/pagina).

De spoelbak

Niet hoekig. Iedereen die ik ken die een vierkante/rechthoekige spoelbak heeft of heeft gehad (en dan hebben we het over scherpe hoeken – afgeronde hoeken werken prima) raadt het sterk af, omdat vet en vuil in de hoeken blijven zitten en het lastig schoon te maken is. Het oogt mooi als het schoon is, maar het werkt niet prettig. Ruimte is wel prettig; kies eerder voor een grotere spoelbak dan een kleinere. Een grote en een kleinere (halve) spoelbak naast elkaar kan ook en is praktisch, omdat je dan ook twee afvoerplekken hebt, bijvoorbeeld handig als je aardappelen afgiet terwijl je ook afwaswater hebt staan. Wat materiaal en kleur betreft kan je kiezen voor een match met de kraan, maar houd er rekening mee dat de kleuren net iets kunnen verschillen en dan ziet het er wat vreemd uit (en oogt het eerder raar dan hip of chique), juist contrasterende kleuren (zwart en RVS, bijvoorbeeld) kan juist een mooi beeld geven. Een afvoerstop die je eenvoudig kunt aanduwen om te sluiten en nogmaals indrukt om weer te openen is praktisch en je raakt de stop niet kwijt. Een stop aan een kettinkje bestaat ook nog steeds, overigens.

Zelf ben ik geen fan van de grote, naar voren en omhoog uitlopende ‘boerderij spoelbak’ omdat het een onderbreking vormt in het werkblad en nu wellicht heel trendy is, maar als de trend voorbij is dan zit je met een lastig te vervangen spoelbak.

Tips van onze lezers: We hebben ook een grote spoelbak genomen, ideaal om je bakplaten in af te wassen. Onze spoelbak is 50×40 cm.
Zorg voor een schoonmaakopening in de afvoer (zo’n uitloop met een dop) als de boel wat verstopt raakt door vuil en vet kun je het via die aansluiting makkelijk schoon maken.

Verlichting

Verlichting kan iets persoonlijks zijn en je kunt er zeker een ‘statement’ mee maken. Maar je hebt wel verlichting nodig en het is heel belangrijk aandacht te besteden aan waar je verlichting laat plaatsen en hoe veel licht je nodig hebt. Als we naar de professionele keuken kijken dan valt direct op: Heel Veel Licht (met hoofdletters). Meestal TL verlichting, dus weinig sfeervol, maar dat is niet voor niets: waar gewerkt wordt is het belangrijk goede verlichting te hebben. Je werkt in een keuken met hitte, koude, scherp gereedschap en zuren. Al deze dingen kunnen gevaarlijk zijn – daarom is het zaak goed op te letten bij gebruik, en daarom is het belangrijk dat de verlichting goed is. Een tip die wij over verlichting kregen: plaats de verlichting (spotjes bijvoorbeeld) boven de rand van je werkblad, als je dan aan het werkblad staat te werken dan valt er geen schaduw op je werkblad en ook niet achter je. Zorg voor ruim voldoende licht (Lumen) en kies bijvoorbeeld voor dimbare spotjes, zodat je, indien nodig, wat meer of juist wat minder licht kunt instellen. Wij kiezen ervoor spotjes te plaatsen boven de rand van het werkblad maar ook in het loopgedeelte, beiden afzonderlijk dimbaar. Ook kiezen wij voor een LED-strip boven de plint onder de lades. Deze verlichting kan ’s avonds aan als alle andere verlichting in de keuken uit is. Met een open keuken hopen wij zo een ‘donker gat’ te voorkomen en een leuk accent te geven aan de ruimte.

Stopcontacten

Het zal niet voor het eerst zijn dat een nieuwe keuken wordt geplaatst, alles mooi afgewerkt en tijdens gebruik kom je er achter dat je niet genoeg stopcontacten (wandcontactdozen) hebt laten plaatsen, waardoor je de stekker van je broodrooster uit het stopcontact moet trekken omdat je anders de staafmixer niet kunt gebruiken. Natuurlijk is het een luxe-probleem maar als je er even over nadenkt en een beetje optelt dan kan je een goede inschatting maken van het aantal contactpunten dat je nodig hebt. Een stopcontact in een kastje is ook niet gek, als je daar je staafmixer plaatst dan kan je hem zo pakken en gebruiken. Of je laat een oplaadpunt integreren in een plankje zodat je daar je telefoon maar op hoeft te leggen en hij laadt direct op – het kan allemaal.

Er bestaan ook mooie oplossingen voor contactpunten die uit het werkblad omhoog komen als je er op drukt, en modellen die uit bovenkastjes naar beneden glijden na een druk op de knop – het kost wat meer maar kan wel echt iets zijn waar je heel vrolijk van wordt.

Tip van onze lezers: Zorg voor voldoende stopcontacten. We hebben er een geintegreerd in het aanrechtblad maar ook onder het blad, bij het ‘bar’ of zitgedeelte waar je nog wel eens met een laptop zit of een telefoon kunt opladen.

Keuken achterwand

Je kunt voor een opstaande rand kiezen achter je werkblad, maar je kunt ook voor een echter keukenachterwand kiezen. De opstaande rand is vaak in hetzelfde materiaal beschikbaar als het werkblad, en kan meestal zo hoog worden gemaakt als jij wilt. Als je een scherp contrast wilt tussen werkblad en achterwand dan kan je voor een eigen ontwerp kiezen, bijvoorbeeld een model van een gespecialiseerd bedrijf.

De achterwand of opstaande rand beschermt de muur tegen spatten en stoten en is (als het goed is) eenvoudig te reinigen en zo is het een hygiënisch geheel. Als je voor een RVS werkblad kiest dan zou het zelfs mogelijk moeten zijn een opstaande rand van RVS naadloos aan te laten sluiten op het werkblad.

De vloer

Als je een nieuwe vloer neemt bij je nieuwe keuken dan kan je zelf bepalen wat het wordt, dat is mooi want de vloer en kleur van de keukenkastjes en lades zullen duidelijk als één geheel zichtbaar zijn. Kies daarom voor twee kleuren of materialen die goed bij elkaar passen, maar die wel contrasteren. Dezelfde soort en kleur hout op zowel de frontjes van je keuken als de vloer wordt afgeraden. Een goeie tip van één van onze lezers: Een kleurstijltje van de bouwmarkt is niet voldoende om in te kunnen schatten of de kleur van je frontjes matcht bij die van de vloer – vraag of bijvoorbeeld A4-formaat kleurstijlen, zo is beter in te schatten hoe het er uit zal zien.

Wat materiaal betreft heeft een harde, eenvoudig te reinigen materiaal de voorkeur, maar heeft hout of een materiaal met houtlook zeker een voordeel als het om een warme uitstraling gaat.

Tip van onze lezers: In ons nieuwbouwhuis moest alles nog aangebracht. Dus ook de vloer. Wij hebben er toen voor gekozen om die paar extra meter vloer gewoon helemaal door te laten leggen (plavuizen). Onze keuken staat dus op de tegelvloer. Achteraf nog steeds een goede keuze dunkt ons.

Indeling

En als je weet of je lades of kastjes wilt, welke kleur en materiaal je frontjes en werkblad moeten worden, welke spoelbak en kraan voor jou het beste werken en als je denkt er wel zo’n beetje te zijn… dan moet er worden nagedacht over de indeling; want in welke lade komt wat, waar plaats je de vuilnisbakken en komt de besteklade nu onder of juist naast de kookplaat?

Wij hebben het zo bedacht:

Eerste blok lades (dicht bij eettafel en het onderste ‘puntje van de L’): bovenste lade voor vuilniszakken, aluminiumfolie, vershoudfolie, bakpapier, boterhamzakjes, pedaalemmerzakken, etc. Daaronder een hoge lade waarin de vuilnisbakken komen te staan. Op die manier zijn ze snel bereikbaar vanaf de spoelbak en de plek waar gekookt, gesneden en gegeten wordt.
Aan de zijkant van het keukenblok hangen we de handdoek en theedoek, aan een rekje of haakjes. Zo kan iedereen er gemakkelijk bij en blijven ze niet te lang vochtig.
Links van het eerste blok komt de spoelbak dus het bovenste frontje onder het werkblad wordt een ‘vast’ frontje dat verder geen nut heeft anders dan voor het zicht, want daarachter zit de diepte van de spoelbak. Daaronder twee lades, één voor handdoeken, theedoeken, keukenhandschoenen, vaatdoekjes, schorten, pannenlappen, etc. en één voor schoonmaakmiddelen, sponsjes, afwasmiddel, blokjes voor de vaatwasser, etc.
Links daarvan en tegen de ‘hoek van de L’ aan de vaatwasser, omdat je dan direct na het spoelen spullen in de vaatwasser kunt zetten zonder de vloer nat te druppelen. Ook zitten de aansluitingen van water toevoer en afvoer vlak bij elkaar op deze manier.
In de ‘hoek van de L’, waar de ruimte loos is, plaatsen we de close-in boiler, deze is dan bereikbaar via een luikje in het kastje van de lades ernaast, voor het geval er onderhoud of vervanging nodig is. Hij staat nu vlakbij de spoelbak en neemt toch geen kostbare ruimte in beslag.
Dan verder vanaf de ‘punt van de L’ naar boven volgen lades voor kruiden en kookgerei, denk aan lepels, spatels, gardes, etc. Kruiden kan je niet genoeg hebben en ze verdienen wel een eigen lade, zodat je een duidelijk overzicht hebt van wat je hebt.
Onder de kookplaat, zo halverwege de ‘lange steel van de L’, lades voor pannen.
Dan links van de kookplaat nog meer lades, waarvan de bovenste voor bestek. Wij willen een ‘dubbele lade’ dus een lade in de lade, voor bestek. Je creëert dan twee ‘verdiepingen’ als het ware waardoor je ‘eetbestek’ kunt scheiden van ‘kookbestek’. Wat er in de lades daaronder komt weten we nog niet zeker, maar kleine elektrische apparatuur moet ook ergens komen te staan dus dat zal daar dan wel komen, maar spullen genoeg dus die komen wel vol.

En ten slotte: Onze keukenmachine en koffiezetapparaat komen ‘ergens’ op het werkblad te staan, zodat we ze gemakkelijk kunnen gebruiken. De slowcooker, multicooker en airfryer komen in een lade, die behoorlijk wat ruimte moet hebben voor deze apparatuur.

En dan…

Als je de juiste kraan, spoelbak, frontjes, verlichting en vloer hebt gevonden en je hebt een indeling bedacht die voor jou werkt, dan is het tijd voor de (inbouw-)apparatuur. Het volgende artikel zal daar over gaan.