Een vijzel of mortier wordt in de keuken al eeuwen lang gebruik als een vermaler en vermenger van kruiden en specerijen. Een vijzel bestaat uit een beker en stamper, de beker is gemaakt van een hard materiaal zoals graniet, metaal, aardewerk of zelfs kristal en is bij voorkeur ruw aan de binnenkant zodat de kruiden en specerijen die er in gaan niet ronddraaien maar door de stamper tegen de rand worden vermalen en gemengd. De ruwe binnenkant zorgt dan voor wrijving waardoor de kruiden en specerijen worden vermalen.
Best verkochte vijzel
Inno Cuisinno - Vijzel - Graniet - Ø18 x h 11 cm
Bij het gebruik van een vijzel gaat er vrij weinig van de specerijen en kruiden verloren terwijl dat bij een staafmixer wel het geval is, ook heb je veel meer controle over wat je doet en bepaal je dus zelf de mate waarin je vermaalt. (De vijzel op wikipedia). Wel is het zo dat het vermalen van kruiden en specerijen veel eenvoudiger is met een electrische hakker, blender of staafmixer. Houd er dus rekening mee dat als je van plan bent een vijzel te kopen dat je hem het beste kunt gebruiken voor het kneuzen en breken van bijvoorbeeld pepers, noten en zaden. Wil je bijvoorbeeld basilicumblaadjes kneuzel of pijnboompitten grof breken voor meer smaak, dan is een vijzel perfect.
Direct naar: Vijzels Graniet – Kruidenstampers – Houten vijzels – Vijzels Marmer – Vijzels Zwart – Mini vijzels
Vijzel
Behalve het vermalen en mengen van droge kruiden is een vijzel ook geschikt voor het vermalen van verse kruiden tot een pasta, zo is het maken van pesto of guacamole een eenvoudig karwei als je de vijzel niet gelijk te vol doet; vul de vijzel voor maximaal de helft en begin met wat licht stampen zodat er geen opstaande blaadjes meer zijn, dan kan je gaan draaien met de stamper langs de wand van de vijzel. Een klein beetje olie bij het mengsel doet wonderen en maakt je pesto mooi glad. Uiteraard kan je je dip zoals guacamole of pesto heel leuk opdienen in de vijzel.
In dit filmpje is goed te zien hoe eenvoudig je met een vijzel eten maakt met een mooie natuurlijke structuur en smaak:
Vijzel kopen – waar op letten?
Maar niet elke vijzel werkt even prettig, en hoewel ze er mooi uit kunnen zien werken ze niet allemaal zoals je zou willen. Let er bij het kopen van een vijzel op dat je een vijzel kiest die niet te poreus is waardoor er voedsel in de wandel achterblijft. Kies ook niet voor glas, want hoewel het er leuk uitziet heeft het bijna alleen maar nadelen. Kies het liefst voor een zware vijzel, bijvoorbeeld graniet. De zware vijzel blijft goed op z’n plek bij het vermalen en het graniet is niet poreus dus neemt geen smaken op. Je kunt ook kiezen voor marmer, hoewel die vaak iets duurder zijn.
Vijzel graniet kopen
Kijk voor een granieten vijzel naar de vijzels van de juiste maat en prijs, granieten vijzels zijn over het algemeen niet duur en van goede kwaliteit (het is graniet; de kans dat je het kunt breken is niet zo groot), mooi zwaar en leuk van kleur. Je vindt de granieten vijzels hier.
Houten vijzel kopen
Houten vijzels worden voornamelijk gemaakt van olijfbomenhout: stevig, niet poreus en niet te duur. Als je een houten vijzel zoekt kijk dan eens in dit overzicht.
Bekijk hieronder een overzicht van verschillende soorten vijzels:
Een vijzel is een combinatie van een stamper en een beker of kom, gemaakt van een steensoort of houtsoort, waarin je materialen kunt vermalen en tegelijkertijd vermengen. Je kunt er kruiden en zaden mee vermalen en tot een kruidenmengsel mengen, en je hebt volledige controle over hoe fijn of grof de ingrediënten uiteindelijk worden en je kunt dit dus afstemmen op je gerecht.
Met de stamper van de vijzel duw je de ingrediënten tegen de wand en bodem van de beker. Hierdoor worden de ingrediënten gekneusd, waardoor de smalen vrijkomen en de ingrediënten kleiner worden. Door het doeren en pletten met de stamper vermengen de ingrediënten zich met elkaar waardoor een kruidig mengsel ontstaat. Hoe langer je doorgaat met vijzelen hoe fijner de ingrediënten worden vermalen en hoe beter ze met elkaar worden vermengd.
De vijzel stamt uit het stenen tijdperk (een periode uit de menselijke geschiedenis die ongeveer 3,4 miljoen jaar duurde en eindigde tussen 4.000 en 2.000 voor Chr.) en werd door primitieve mensen gebruikt voor het vermalen van voedsel. Dit tijdperk was een brede prehistorische periode waarin steen veel werd gebruikt om werktuigen te maken – en daaraan ontleent de periode dan ook zijn naam. De periode eindigde met de komst van metaalbewerking, maar de vijzel als gereedschap is altijd blijven bestaan. (Bron: Wikipedia)
Je doet de ingrediënten die je wilt vermalen in de beker en duwt met één hand de stamper op de ingrediënten. Met de andere hand houd je de beker vast zodat deze niet gaat schuiven. Draai en dus de stamper stevig op de ingrediënten zodat ze tegen de rand van de beker worden geplet. Doe dit net zo lang totdat een egaal mengsel ontstaat, of totdat de ingrediënten zijn gemengd en geplet tot een grofheid die je wenst.
Je kunt een vijzel gebruiken voor alle ingrediënten die in de beker passen en die je tot een mengsel wilt vermalen. Ongemalen zaden zoals peperkorrels, pijnboompitten, komijnzaad, korianderzaad en mosterdzaad bijvoorbeeld lenen zich prima voor bewerking in de vijzel. Maar ook natte ingrediënten zoals basilicumblaadjes en knoflook laten zich prima bewerken in de vijzel (voeg wat olijfolie, kaas en geroosterde pijnboompitten toe en je hebt zelfgemaakte pesto).
Stenen vijzels kun je prima reinigen in een sopje van heet water en afwasmiddel. Borstel zowel de beker als de stamper even goed af en droog ze beiden met een schone doek.
Houten vijzels kun je het beste met alleen warm water schoonmaken, zodat het hout vettig blijft en niet droog wordt door het afwasmiddel. Als je de houten vijzel regelmatig gebruikt dan zal hij vettig blijven, zo niet dan is het insmeren met wat natuurlijke olie aan te raden.
Een vijzel moet groot genoeg zijn voor wat je er mee wilt bereiden. Je hebt veel ruimte nodig in de beker om de ingrediënten (die onbewerkt altijd meer ruimte innemen in de vijzel dan als je klaar bent) goed te kunnen bewerken. Kleine vijzels zijn heel leuk en handig voor het bewerken en serveren van kleine hoeveelheden ingrediënten maar voor het maken van een pesto bijvoorbeeld heb je echt wel een vijzel met een doorsnede van 15 cm en een hoogte van 8 cm nodig. Let er wel op dat hoe groter de vijzel is, hoe zwaarder deze ook is; vijzels van graniet wegen echt kilo’s, en hoe groter de vijzel hoe meer kilo hij weegt.
Verder moet de vijzel een grove binnenkant (wanden) hebben, zodat de ingrediënten er langs kunnen schuren en niet glijden. Dit geldt voor vijzelfs die worden gebruikt voor het vermalen van grove droge ingrediënten zoals zaden, noten en kruiden. Maar vijzels gemaakt van marmer of hout hebben vaak een gladde binnenkant en zijn dan ook meer geschikt voor het maken van mengsels van nattere ingrediënten zoals kaas, bladeren en olie.
De beste vijzel is het model dat groot genoeg is voor wat jij er in wilt maken, niet te zwaar voor jou om te tillen en gemaakt van een materiaal dat past bij wat jij er in wilt maken. Over het algemeen is een vijzel van graniet of marmer aan te raden, waarbij graniet grover en zwaarder is dan marmer, en marmer wat prettiger aanvoelt aan de handen. Houten vijzels zijn meer geschikt voor de bereiding van nattere producten zoals pesto’s en smeersels zoals tapenade.
Kies voor een vijzel met een diameter van 15 cm en een hoogte van 8 cm of groter als ‘standaard vijzel’. Kies voor een kleinere mini vijzel als je kleine hapjes of smeersels wilt maken en presenteren in de vijzel.
Je kunt een hakmolen of staafmixer met mengkom gebruiken als je geen vijzel hebt, houd er wel rekening mee dat deze apparaten de ingrediënten eerder fijnhakken en niet kneuzen, wat een ander resultaat geeft. Zeker als je zaden wilt kneuzen zal het gebruik van een hakmolen of staafmixer een ander resultaat geven.
Wil je een reactie plaatsen? Dat kan hier!